مهندسان و اخلاق در مهندسی
فرهنگ فارسی معین اخلاق را اینگونه تعریف کرده است.
” اخلاق به معنای تذهیب نفس، دانش نیک و بد، خوبی ها و تدبیر انسان برای کنترل نفس خویش است” اخلاق در زبان انگلیسی دو واژه Moral یعنی اخلاق فردی است که ریشه در ویژگی های ژنتیکی و آموزه های خانوادگی و اجتماعی دارد.
Ethics یعنی استاندارد ها و کد های خاص که از نظر اخلاقی قابل انجام هستند. این استاندارد ها و کدها معمولا توسط انجمن های تخصصی و حرفه ای تدوین و اعضا خود را ملزم به رعایت آنها می سازند.
چرا مهندسان بایستی اخلاق مهندسی را آموزش ببینند؟
بررسی علل پیشرفت و ترقی کشور های صنعتی جهان نشان می دهند که مهمترین عامل توسعه این کشور ها پرداختن به کار و تولید بوده است. شاید بتوان هدف نهایی خلقت را تلاش آدمی برای ارزش دادن و توسعه حیطه آن دانست.
کار محور اصلی زندگی انسان و تعیین کننده سرنوشت معنوی او و سرنوشت تاریخی جامعه است.
امروزه این واقعیت پذیرفته شده است که ریشه ناتوانایی های اقتصادی هر کشوری را می بایستی حاصل ناتوانی و عقب ماندگی فرهنگ و وجدان حرفه ای دانست.
چنانچه تولید را شرط لازم برای توسعه اقتصادی در نظر بگیریم، محور تولید را زمینه های مهندسی تشکیل داده و زیر بنای مهندسی و وجدان حرفه ای ” اخلاق مهندسی” است.
اخلاق مهندسی به انسان ها یادآور اهمیت صداقت در ایفای وظایف حرفه ای به صورت خود کنترلی می باشد.
پذیرش اخلاق مهندسی در زندگی حرفه ای این امکان را فراهم می آورد که حرفه مهندسی و تخصص های فنی مورد اعتماد جوامع قرار گیرد.
بررسی فعالیت های حرفه ای مهندسان با دیگر اشتغال ها نظیر زمینه های حقوق، پزشکی، تجارت نشان می دهد که تا چه اندازه شباهت های زیادی بین این حرفه ها وجود دارد.
نیاز به پذیرش استاندارد های اخلاق مهندسی به منظور تامین منافع حیاتی جامعه و ارزش های بنیادی آن بایستی از اولویت های بالایی برخوردار بوده و در دراز مدت حفظ چنین استاندارد های موجبات پیشرفت و ترقی کل جامعه و جوامع انسانی را فراهم می آورد.در رابطه با حرفه مهندسی امروزه با توسعه علوم و فناوری و تنوع حرفه ها، الزامات جدید در همه مشاغل و حرفه ها، جهان حاضر بسیار چند رشته ای و تخصصی شده است. در این شرایط توجه فارغ التحصیلان دانشگاه های مهندسی تنها به حوزه های کوچکی از علوم و فناوری معطوف بوده و علاقه چندانی به آنچه که در حوزه ها و نقاط دیگر جهان اتفاق می افتد ندارند. اما جهان معاصر به انسان هایی نیازمند است که با فرهنگ علم جدید آشنا بوده و کار های خود را با اصول انسانی هماهنگ سازند.
اخلاق مهندسی اصولی هستند که بر فعالیت های فردی و حرفه ای مهندسان حاکم بوده و چارچوبی است که از قواعد رفتاری احساسی انسان که بر اساس انصاف به عمل صحیح در کلیه فعالیت های حرفه ای قرار دارد.
کد اخلاق مهندسی به انسان ها یادآور اهمیت صداقت در ایفای وظایف حرفه ای به صورت خودکنترلی می باشد.
پذیرش اخلاق مهندسی در زندگی حرفه ای این امکان را فراهم می آورد که حرفه مهندسی و تخصص های فنی مورد اعتماد جوامع قرار گیرد. به هر حال نظیر دیگر موضوعات مهندسی، اخلاق مهندسی را نیز می توان آموزش داد. به همین دلیل در برنامه های جدید آموزش مهندسی در اکثر کشور های جهان دروسی تحت این عنوان در نظر گرفته شده و تدریس می گردد.
رفتار اخلاقی، تمام مراحل کاری را که شروع آن با خدمات بازاریابی بوده و ادامه آن به برنامه ریزی، طراحی و ساخت ختم می شود در بر می گیرد. از آنجائیکه حیات افراد بیشماری در دست مهندسان است، لذا اقدامات آنان بایستی بیش از گذشته مبتنی بر اصول خلاقی باشد.
عوامل سازنده اخلاق را می توان به صورت زیر بیان کرد:
احترام به عقاید دیگران، رعایت انصاف در کلیه کار ها، پرهیز از دروغ و خطا، تعهد به قول و گفتار، پرهیز از صدمه زدن به دیگران، جلوگیری از صدماتی که توسط انسان به انسان ها وارد می شود، کمک به انسان های نیازمند، پذیرش قوانین انسانی و اجتماعی حاکم بر جامعه.
کدهای اخلاقی بر اساس چند اصل قرار دارند:
اصل اول: مهندسان با استفاده از دانش و مهارت خود می بایست موجبات افزایش ثروت ملت ها و بهبود محیط زیست را فراهم آورند.
اصل دوم: مهندسان بایستی درستکار و با استقلال رای بوده و معتمدانه به مردم، کارفرمایان و مشتریان خود خدمت کنند.
اصل سوم: مهندسان بایستی در راستای افزایش پرستیژ و قابلیت رقابت پذیری حرفه مهندسی خود تلاشگر باشند.
اصل چهارم: مهندسان میبایست حرفه خود را به همراه دیسیپلین های انجمن وابسته به خود مورد حمایت قرار دهند.
امروزه مهندسان وظایف زیر را بر عهده دارند:
- پذیرش برای آنچه را که عهده دار می شوند.
- صدیق و واقع بین بودن برای آنچه را که از طریق منابع موجود اظهار می دارند.
- آن دسته از تعهدات و وظایف فنی مهندسی و حرفه ای را مورد قبول قرار دهند که آموزش های لازم و تجربه مناسب و دانش کافی در آن زمینه ها را دارابوده یا این مشخصه ها را در خود به وجود آورند.
- اطلاعات کسب شده در ارتباط با مسئولیت های پذیرفته شده را می بایستی به مناسب ترین حالت ممکن در اختیار کارفرما و مشتریان طرف قرارداد خود قرار دهند.
- دانش و تجربه حرفه ای خود را در بالاترین حد ممکن افزایش دهند.
- اهمیت داشتن اطلاعلات به روز را در کار حرفه ای خود پذیرا گردند.
- صداقت و اعتبار حرفه ای خود را از طریق اعمال کار های با وقار و صادقانه و صمیمانه افزایش دهند.
- رفتار منصفانه ای را با زیردستان و همکاران خود بدون توجه به نژاد، مذهب، جنسیت، سن و ملیت آنها داشته باشند.
- چنانچه موارد منع قانونی و حق مالکیت های اختصاصی وجود ندارد، دانش خود را به صورت رایگان و آزادانه منتشر نموده و در اختیار دیگران قرار دهند.
- همکاران خود را تشویق به رعایت اصول اخلاق مهندسی و وجدان حرفه ای نمایند.
- از طریق کار گروهی و مشارکت جمعی از پذیرش انتقاد صمیمانه و منصفانه استقبال نموده و از عیب جویی که پدیده ای مذموم و غیر انسانی است پرهیز نمایند.
- از فعالیت های اجتماعی و کوشش های فرهنگی که به منظور توسعه رفاه عمومی انجام می گیرد همواره استقبال نموده و در آنها مشارکت نماید.
- در جهت توسعه حرفه مهندسی خود به همکاران و زیردستان کمک نمایید.
- صادقانه و صمیمانه در زمینه حرفه ای خود با کارفرمایان خود همکاری نمایند، به شرط آنکه این ارتباطات منطبق بر اصول اخلاق مهندسی باشد.
- در طول فعالیت های حرفه ای و حتی پس از آن در حفظ اطلاعات و و محرمانه نگاه داشتن اطلاعات مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی طرف قرارداد خود متعهد باشند.
- چنانچه انتشار این اطلاعات و دانسته ها مغایر با منافع کارفرما نبوده و اجازه آن کسب شود، در انتشار صحیح، آزادانه و سخاوتمندانه آنها اقدام کنند.
- در ارتباط با کارفرما و تعهدات حرفه ای هیچ گونه هدیه، پرداخت یا خدماتی را که بیش از ارزش اسمی خدمات و کار انجام شده است، مورد پذیرش قرار نداده و انصاف را در تعیین هزینه های خدمات خود در نظر گیرند.
- به زیر دستان، همکاران و کارفرمایان خود کمک ها و توصیه های لازم را نسبت به عواقب مستقیم یا غیر مستقیم، کوتاه مدت و دراز مدت کار هایی که انجام می دهند، اعمال نموده و در حد دانش خود تصویر روشنی از آنچه را که بر عهده گرفته اند، ارائه دهند.
- ایمنی و حفظ سلامت همکاران و زیردستان و جامعه انسانی را مورد توجه قرار داده و در جهت حفظ منافع جامعه و منافع عمومی از هر نوع حرکتی که موجبات فراهم آوردن ضایعات به این زمینه ها را فراهم می آورد پرهیز نماید.
5. نتیجه گیری
اگرچه برای موفقیت در حرفه مهندسی هیچ دستورالعمل سحر انگیزی وجود ندارد اما اقدامات مشخصی وجود دارند که با اعمال آنها شانس مهندسان برای پیشرفت و موفقیت حرفه ای شان شدیدا افزایش می یابد. تعدادی از این اقدامات در این مقاله ارایه شده است.
توصیه می شود که این موارد را به کرات مطالعه نمایید. آنها را با مدیر خود، معلم خود، مهندس ارشد شرکت، مربی خود ،مورد بحث قرار داده و در کار خود مورد استفاده قرار دهید.
هنگامی که شما از طرف مدیر خود مورد ارزیابی قرار می گیرند که بر 3 نکته زیر تاکید زیادی می شود.
- دانش فنی و مهارت مهندسی: وسعت و عمق دانش فنی شما و دانستن آنکه چگونه شما این اندوخته ها را در ایجاد ایده های خلاق برای حل مسایل کسب و کار بکار می برید بسیار مهم هستند.
- کار گروهی و رهبری: برای رسیدن به اهداف و چشم انداز سازمانی چگونه می توانید یک گروه کاری با روابط قابل انعطاف و موثر را سازماندهی و رهبری کنید.
- اجرا کارها و بهره وری: چگونه شما می توانید با اعمال دانش، آگاهی داوری و ابتکار در حوزه چند رشته ای مهندسی در برنامه ریزی و اجرای برنامه ها به گونه ای به موقع و موثر رضایت مشتریان را کسب کنید.
منابع و مراجع
- C Wiser “engineering what you don’t necessarily learn in school” mechanical engineering magazine. 2008
- پرویز دوامی” مهندسی چیست و یک مهندس کیست” فصلنامه آموزش مهندسی ایران دوره 12 شماره 1389 ،45
- پرویز دوامی” روش های پژوهش در مهندسی مواد” جزوه درس دانشگاهی، دانشگاه صنعتی شریف.
- تماس ال. فریدمن، رضا امیر رحیمی “دنیا مسطح است” نشر ماهی 1386
- پرویز دوامی” اخلاق مهندسی” نشست تخصصی اخلاق حرفه ای در مهندسی، دانشگاه صنعتی شریف، سال 1383.
پرویز دوامی
دانشگاه صنعتی شریف
ثبت ديدگاه