چگونه پژوهش کنیم؟
پرویز دوامی
چکیده
پژوهش دارای روش های خاصی است، مبانی نظری نیز چنین هستند، در این مقاله روش های تفکر و کار در حوزه پژوهش بمنظور انجام یک تحقیق موفق و آموزش یک پژوهشگر خوب ارائه شده است.
افراد مبتدی در پژوهش بایستی به این نکته واقف باشند که دانشمندان موفق پژوهشگر دارای ویژگی های خاصی هستند که مهمترین آنها خصـوصــیت “روحیه جستجو و پرسش گرایی در ماهیت اشیاء“می باشد. بهر حال دارا بودن این خصوصیت به تنهایی تضمین کننده انجام پژوهش موفق آمیز نیست.
پژوهش نظیر یک نبرد است و “یادگیری دقیق تاکتیک هائی” در موفقیت در این جبهه برای دستیابی به موفقیت بسیار ضروری می باشد. برای تحقق این مهم لازم است مراحل اولیه پژوهش “با تفکر و اختصاص زمان کافی” به آن ضرورت داشته و در مرحله بعدی “طراحی مراحل تجربی” مناسب بسیار مهم است. این ضرب المثل معروف را همواره بایستی بخاطر داشت که :
خشت اول چون نهد معمار کج تا ثــریا مــی رود دیوار کج
عجله در آغاز پژوهش بدون مطالعه کافی در تمام ابعاد اجرائی آن موجبات از بین رفتن ریال های زیاد سرمایه و اوقات زیادی از ماه ها تا سال ها می گردد. همچنین وقت کافی برای انجام اجرای خام اولیه طرح بطور تجربی بایستی انجام شده و کلیه مراحل اجرائی نه بطور دقیق بلکه بطور تخمینی در جهت کسب اطمینان از عملی بودن طرح انجام شود. آیا مواد اولیه مناسب در دسترس خواهد بود، قیمت آنها در طرح اجرائی توجیه اقتصادی دارد، امکانات نیروی انسانی و سخت افزاری برای اجرا طرح وجود دارد و … . از طرف دیگر با انجام این مراحل می توان تصویری واقعی از مشکلات پیش رو را به دست آورد.
از ملاحظات دیگر آنستکه هیچ پژوهشی را نمی توان بدون در نظر گرفتن “کار نظری به موازات عملیات تجربی” انجام داد. در حقیقت با کار نظری می توان این توجیه را بدست آورد که آیا انجام تجربیات کاربردی که بسیار پر هزینه و زمان بر هستند دارای توجیه منطقی است یا خیر.
با توجه به این واقعیت ها یک پژوهشگر مبتدی می بایستی با مشکلات و مخاطرات پژوهش آشنا شده و خصوصیت نیاز به تفکر عمیق و سختی هائی را که در امر پژوهش با آن ها روبرو خواهد بود مورد پذیرش قرار دهد.
معمولاً یک محصول صنعتی می تواند از طریق طی مراحل طراحی تا تولید سریعاً دست یابد. حاصل تولید در چرخه عمر یک محصول دست آوردهای دراز مدتی برای
مهندسین طراح یا تولیدی دارد در حالیکه یک پژوهشگر همواره می بایستی در حوزه کار خود به تفکر و اندیشه های سخت اشتغال داشته و خدمات فکری ارائه شونده او دارای بازده های اشتغال متفاوت با دست آوردهای متنوع خواهد بود که در چرخه عمر محصول بیشتر جایگاه نرم افزاری تا سخت افزاری دارد.
بسیاری از پژهشگران علیرغم در اختیار داشتن دستگاه های گران و پیچیده که در رابطه با نیازهای پژوهشی آنها تهیه شده است چنانچه برنامه پژوهشی آنها به درستی طراحی نشده باشد نمی تواند ضرورتاً این سرمایه گذاری ها به نتیجه ای اقتصادی منجر شود.
در پروژه پژوهشی دیگر علیرغم صرف سه سال پژوهش و توسعه و دست یابی به یک محصول پیشرفته از آنجائیکه جنبه های اقتصادی محصول به درستی در طرح پژوهش پیش بینی نشده بود سال ها وقت و هزینه به هدر رفت.
در مثال دیگری بعلت عدم وجود دسترسی به مواد اولیه بعد از حدود چند سال پژوهش و توسعه بدلیل عدم مطالعه اولیه عمیق و همه جنبه یک پروژه بزرگ پژوهشی بلااستفاده ماند.
همچنین مثال های زیادی وجود دارند که پژوهش برای تولید یک محصول صنعتی بعلت طولانی شدن مدت پژوهش و در هنگامی که محصول مورد پژوهش به تولید می رسد دیگر مکانی در بازار ندارد و موجبات اتلاف سرمایه و کوشش های پژوهشی را فراهم آورده است.
در یک پژوهش دیگر که حدود 5 سال بطول انجامید و کلیه بخش های پژوهش و توسعه با موفقیت به انجام رسید بدلیل آنکه امکانات سخت افزاری و ابزارهای اندازه گیری مورد نیاز فرایند در اختیار صنایع مصرف کننده محصول که یک ماده شیمیایی بوده وجود نداشت (مدیران این صنایع قبلاً پذیرش این محصول جدید را مورد قبول قرارداده بودند) نتیجه پژوهش و توسعه انجام شده به بهره دهی اقتصادی نرسید.
با توجه به تحولات علوم و فناوری در جهان، پیشرفت های شگرفت در حوزه های علوم ، فناوری و در عصر اطلاعات و نیازهای جدیدی که به تعلقات بازار افزوده شده است، چرخه عمر محصول ، فرایندها و سیستم ها بمراتب از گذشته کوتاهتر شده و روند آن رو به توسعه نیز می باشد. بهمین دلیل زمان حاضر را عصر سرعت نیز می نامند.
در چنین شرایطی “طول زمان پژوهش” نیز بسیار اهمیت داشته و هرچه طول مدت پژوهش کوتاه تر باشد شانس موفقیت آمیز بودن آن بیشتر است.
کنجکاوری محرک اولیه پژوهش
بسیاری از پژوهشگران جوان که رویا پژوهشگر بودن را در ذهن خود داشتند بعد از سالیان کار پژوهشی از نظر روحی خود را در موقعیت مناسب نیافته و انگیزه های آنان به مقدار زیادی کاهش می یابد. آیا چنین فردی مناسب برای کار پژوهش نیست؟
این ایده وجود دارد برای هر که آرزو تبدیل شدن به یک دانشمند محقق دارد لازم است به دقت ماهیت انگیزه های خود برای پرداختن به پژوهش های علمی مورد ارزیابی قرار دهند.
ارزش این انگیزش در مقایسه با دیگر موارد به قدری زیاد است که چنانچه پژوهشگر بعد از مدتی کار پژوهشی احساس کند که کنجکاوی روشنفکری او کاهش یافته و انرژی دنبال کردن کار پژوهشی را چون گذشته ندارد بهتر است به فکر تغییر شغل خود برآید . هرقدر انگیزه انجام پژوهش بیشتر باشد پرداختن به کار تحقیقاتی هیجان انگیز تر است. با اطمینان می توان گفت که یک پژوهشگر بعد از رسیدن به دوران بلوغ پژوهشی خود با این احساس که “کنجکاوی ذاتی او کاهش یافته است” را احساس نخواهد کرد.
چکونه یک پژوهشگر می تواند از وجود کنجکاوی لازم برای انجام پژوهش در وجود خود اطمینان یابد؟ اگرچه طرح این مسئله یعنی “خود ناباوری” در یک پژوهشگر جوان نگران کننده است اما نکات مهمی را مطرح می کند.
انگیزه پژوهش برای یک پژوهشگر نظیر احساس او در کودکی و انجام بازی های مورد علاقه او می باشد. انجام تحقیقات به اشتیاق او در تجربه کردن موضوعاتی که قویاً به آنها کنجکاو شده و علاقه شدید او به کشف مجهولات است. صرفنظر از اینکه موافقیت در امر پژوهش و دست یابی به نتیجه کم یا زیاد باشد پژوهشگر به آنچه که از طریق تجربه به دست می آورد افتخار می کند ( لذتی که از این طریق می ببرد بیشترین شادی ها را برای او به ارمغان می آورد). یک پزوهشگر در تمام لحظات چه در محیط کار خود باشد یا دور از آن با احساسی لذت بخش خود به خود به موضوع تحقیقاتی خود فکر می کند.
تعداد کمی از مردم انگیزه برای درک عمومی از فلسفه “حقیقت” Truth)) دارند. افرادی با این ویژگی در زمان های قدیم فیلسوف نامیده شده و اغلب دانشمندان پژوهشگر درجه اول بودند.
انگیزش نوع دوم یعنی خود روشنگری (Enlighten Self-interest)ممکن است به انگیزش های نوع اول افزوده شود. اما بهرحال این نوع انگیزش به تنهایی نمی تواند در درازمدت عامل خلاقیت پژوهشگر را حفظ کرده و توانائی او را در خلاقیت ایده ها یا نظریات محفوظ بدارد.
نکته بسیار مهم آنستکه یک پژوهشگر مبتدی دارای پیش بینی کافی برای درگیر شدن روزانه و اکثراً هر ساعت با موضوعات پژوهشی داشته باشد. انگیزه برای پذیرش و خلق ایده های نو را داشته و “عطش سیر ناپذیری برای درک موضوعات و یادگیری” داشته باشد.
برنامه ریزی یک پروژه پژوهشی
تصور کنید یک حوزه عمومی موضوع مورد علاقه پژوهشی ما قراردارد. اولین گام در انجام پژوهش ورود عمیق به ادبیات موضوع و بررسی اطلاعات موجود در زمینه پژوهش مورد نظر است. در این رابطه لازم است ابتداء کتاب های مرجع Textbook و مقالات مروریReview مورد مطالعه قرار گرفته و بررسی خود را به 5 یا 10 سال گذشته منابع بسته به دامنه فعالیت ها در حوزه مورد نظر محدود کنید. (در حوزه هایی که سریعاً در حال رشد است مطالب 5 سال پیش می تواند بسیار قدیمی و تاریخ گذشته تلقی گردند). آخرین کتاب های مرجع بایستی مورد برررسی قرار گرفته سپس مقالات تخصصی خوانده شده و در انتهای مقالات پژوهشی انتشار یافته در حوزه مورد نظر از 5 تا 10 سال گذشته تا بحال بترتیب مورد بررسی قرار گیرند .
در مرحله شروع مطالعه مطالب بایستی بر اساس سیستم طبقه بندی شده به گونه ایکه بر اساس سال و موضوع بتوان به سهولت به آنها دسترسی یافت طبقه بندی گردند.
مقالات بایستی خلاصه شده و نکات کلیدی آن یادداشت شوند . خواندن مقالات بایستی به گونه ای باشد که ابتداء مقاله سریعاً خوانده شده و اطلاعات اولیه در محتوی آن بدست آمده . بازخوانی مقالات می بایستی با دقت انجام شده و نکات کلیدی آن برای استفاده در مراجعات بعدی یادداشت گردند. در گذشته پژوهشگران از کارت های ایندکس و جعبه مخصوصی برای طبقه بندی مطالب استفاده می کردند که امروزه می توان به کمک نرم افزارهای تخصصی این طبقه بندی را روی کامپیوتر شخصی خود انجام دهید.
مطالعه مقالات و مطالب نبایستی کمتر از یک ماه و شاید بیشتر از 3 تا 4 ماه طول کشیده و همیشه ایده های پژوهشی در مقالات را خط کشیده و آنها را یادداشت کنید.
برای دستیابی به مقالات و منابع می توان از سایت های زیر استفاده کرد:
(تزهای دکترا) www.NVIDA
(تزهای دکترا )www.NIVA
زمان اولیه برای پرداختن به “برنامه ریزی پروژه پژوهشی را هرگز با عجله تعیین نکنید“. لازم است مراحل پژوهش به دقت طراحی شده و کارهایی که بایستی انجام شوند بخوبی از یکدیگر تفکیک شده و جزئیات انجام هر یک با دقت طراحی و پیش بینی گردند. در بررسی های دقیق کارهای در دست اقدام برخی از آنها بدلیل هزینه بالائی که دارند حذف شده و کارهای دیگری جایگزین آنها گردد. در اینجا لازم است بین علایق لحظه ای و خود بخودی (که مهمترین عامل پرداختن به پژوهش است) و ضرورت انجام پژوهش در این زمان، اثرات احتمالی آینده نتایج و مشکلات مربوط به تکنیک های تجربی تحقیق مصاله ای صورت گیرد.
در بحث این برنامه ریزی ، همکار پژوهشی عمیقاً با موضوع مورد پژوهش آشنا شده و در ارتباط قرار گرفته (در بعضی از اوقات پژوهشگران دانشجو بعد از سالیان
انجام پژوهش مربوط به پروژه های دانشجویی خود از اینکه درک صحیحی از اهداف پژوهشی خود نداشته اند دچار تاسف فراوان می شوند).
تصور کنید که فردی بطور تجربی عملکرد X را تابعی از Y در نظر گیرد ، این به چه مفهومی است؟ چه دانشی از این موضوع حاصل می گردد؟ اطلاعات بدست آمده تا چه اندازه ای روشن است؟ آیا این متغیر در عمل می تواند در محدوده ای تغییر کند که اندازه گیری اثر این تغییرات مهم باشد؟ این اندازه گیری ها تا چه حد دقیق خواهند بود؟
چه محدوده ای از دقت اثرات این تغییرات نیاز به اندازه گیری دارد؟ آیا این دقت ها قابل دسترسی هستند؟ خطا معمول در طراحی یک پروژه پژوهشی هنگامی اتفاق می افتد که پژوهشگر ارشد و همکاران پژوهشی او درباره اندازه گیری هایی که بایستی انجام دهند زود تصمیم بگیرند.
و سپس آنها هفته ها در مورد تکنیک اندازه گیری ها غرق شوند (که احتمالاً منجر به طراحی یک دستگاه پیچیده تحقیقاتی می گردد) ، در انتهای 3 سال تحقیقات و هزینه میلیون ها تومان نتایجی بدست می آید که قبلاً توسط دیگران تجربه شده و دانش و تجربه نوئی که هدف از پژوهش بوده است بدست نیامده است .
بهترین راه آنست که پژوهشگران به تنهایی بعد از رسیدن به تصمیم نهایی در برنامه پژوهشی خود یکی دو هفته تامل کرده و در این مدت طرح را مورد ارزیابی و باز بینی قرار دهند. تصمیمات را مجدداً مطرح کنند، نقاط کور را مورد بررسی قرار دهند ، ارزش پاسخ هایی که از یک تئوری انتظار دارند تعیین کنند. در جریان تجربه تمام چیزهایی غیر قابل پیش بینی خود را نشان داده و در چنین مرحله ای است که می توان در مورد حذف و یا ادامه فرایندها تصمیم مقتضی اتخاذ کرد.
امروزه به کمک روش های ریاضی و کامپیوتر می توان بسیاری از تجربیات عملی را حذف کرده و با انجام تجربه های محدود در زمان کوتاه قسمت اعظم تجربه ها را از طریق کامپیوتر انجام داد . این روش ها امروزه کمک بسیار موثری برای پژوهشگران بوده به گونه ای که کامپیوتر ها را بعنوان بهترین کمک و همکاران پژوهشی درآورده است.
از روش های کمک به پژوهشگران می توان موارد زیر را نام برد:
- استفاده از سیستم های خبره (expert system)
- مکانیزه کردن بازیابی اطلاعات (سرعت بخشیدن به کار)
- شبیه سازی آزمایش های عملی
- ایجاد ارتباطات نزدیک و سریع با دیگر پژوهشگران
- پروفسور چالمرز استاد فیزیک دانشگاه هاروارد حدو 30 سال پیش پیش بینی نمود در آینده نزدیک اکثر پژوهش ها را کامپیوترها انجام خواهند داد .در حقیقت پژوهشگران واقعی آنها خواهند بود. امروز این پیشگویی به تدریج به حقیقت می پیوند.
- یک پژوهش هرگز نبایستی تا هنگامی که سوالات پاسخ داده نشده وجود دارد، آغاز گردد، تا زمانی که پاسخ های ممکن و ضرورت برنامه ریزی تجربی برای تمایز بین این پاسخ ها به قدر کافی روشن نباشند کار تجربی را نبایستی شروع کرد.
- آخرین مرحله برنامه ریزی پژوهشی تعیین جزئیات برنامه متدهای تجربی است. بسیاری از کارکنان جوان در این حوزه آرزوی اختراع متدهای جدید را داشته و ارزش کافی برای متدهای دیگران قائل نیستند .
- ممکن است روش ارائه شده توسط آنها کاملاً نوآورانه باشد یا آنکه متدهای قبلی عقب افتاده، غیر دقیق و … باشند. بهر حال کوشش اصلی خلاقیت در برنامه ریزی همواره به وضوح پاسخ به سوالات ضروری بوده و تصمیم گیری کننده در مورد اطلاعاتی است که برای دست یابی به آنها برای حل مسئله ای برنامه ریزی شده است. آفرینش متدهای جدید تجربی هنگامی انجام شدنی است که تنها نیاز خاصی برای آن ها مطرح باشد.
- در حالتی که بایستی تکنیکی طراحی شود این موضوع از طریق انجام بحث بین پژوهشگر ارشد و کارکنان او خواهد بود که همراه محاسبات اولیه ، تخمین ها بوده و دقت های پیش بینی شده نبایستی از روی حدسیات ساده لوحانه باشد.
- دراین مرحله چنانچه طراحی دستگاه پیچیده ای مور دنظر باشد زمانی طولانی را به خود اختصاص می دهد. هرگز به همکاران پژوهشی نبایستی اجازه داده که با جعبه های سیاه (Black Boxes) کار کنند.یعنی وسیله ای خریداری شود که از درون آن اطلاعی در دست نیست ، بهتر است حتی المقدور همه قسمت ها توسط خود پژوهشگران ساخته شود که هم بهتر و هم ارزان تر خواهد بود. زمان انجام پژوهش بسیار مهم بوده زیرا علاوه بر آنکه هزینه های پژوهشی را بالا می برد احتمال استفاده از دست آوردهای آن در زمان نیاز در پرده ای از ابهام قرار گیرد.
- چنانچه مصالحه ای در زمان انجام هر یک از بخش های پژوهشی انجام گیرد اما در مورد مرحله برنامه ریزی نمی توان چنین کاری را انجام داد زیرا مهمترین مرحله از یک پروژه پژوهشی بوده و اغلب زمان چند ماهی را بخود اختصاص می دهد.
تاکتیک ها در انجام تجربه های پژوهشی
پژوهش مانند نبرد است که غالباً هر تکنیکی در آن بایستی مورد ارزیابی قرار گیرد در اینجا جند نکته مهم که می تواند آغازی بر تفکر در مورد تکنیک های پژوهش باشد ارائه شده است.
- در شروع، کار پژوهشی را بصورت سریع، کلی و تخمینی انجام دهید. تمام تاکتیک هایی را که بکار می برید مورد ارزیابی قرار دهید.
در اینجا چند نکته وجود دارد که می تواند در انتخاب هر تکنیکی در پژوهش به مبتدیان کار پژوهشی کمک کند .
- از هر موقعیتی در کار پژوهش استفاده کنید. تماس با دیگر پژوهشگران ، مشورت با افرادی که به گونه ای می توانند در کار شما موثر باشند. انجام بررسی ها و جستجوی جامع مطالب ، بارها تکرار مطالب مطالعه شده ، تلف کردن اوقات شما خواهد بود که وقت، هزینه و دقت زیادی را صرف تاکتیکی نمائید که وزن نسبی مشکلات آن هنوز برای شما روشن نشده است.
- در هنگام انجام عملیات متنوع از هر موقعیتی در هنگام تغییر انجام کارها بهره برداری کنید. مسئله را مورد نظر قرارداده به هر هدفی نگاه تازه انداخته تمام زوایای آنرا بررسی کنید .همیشه تردید و انتقاد را مورد پذیرش قرار دهید. اصولاً ماهیت کارهای پژوهشی در جهان امروز دارای ماهیتی چند منظوره داشته و موفقیت در آن نیاز به داشتن فرهنگ کار گروهی در نزد پژوهشگران دارد. هرگز پرسش از دیگران را مورد تردید قرار ندهید.
- همواره این نکته را بخاطر داشته باشید که بهترین طرح، ساده ترین طرح است. مفهوم سادگی در تحقیق را مورد پذیرش قرار دهید. حداقل “جعبه های سیاه” را در کار تحقیقاتی خود بوجود آورید. انتهای یک پژوهش می تواند منجر به ابزارهای پیشرفته ای گردد اما چنین توفیقی از طریق استفاده از تجربه های ساده ای در ابتدا آغاز شده است.
اگر تاریخچه پیدایش پیچیده ترین دستگاه های امروزی نظیر هواپیما ، خودرو، میکروسکوپ الکترونی و … را مورد بررسی قرار دهید خواهیم دید که انواع اولیه آنها بسیار ساده بوده اند . توسعه فناوری بتدریج موجبات تکامل ابزارها، دستگاه ها و سیستم هایی شده است.
- در انجام کار پژوهشی از ایرادات دیگران نهراسید لذا برخی از فازهای کاری تجربی ممکن است در آن زمان غیر قابل انجام باشند و تصمیم گیری درباره آنرا به آینده موکول کنید، این را بدانید که هیچ کار تجربی کامل نیست و برخورد باز با مسائل شما را در رسیدن به موفقیت کمک می کند و مهم آنست که کار نهایی شما کامل باشد.
- بعد از آنگه تاکتیک های پژوهش طراحی شدند و همه چیز به درستی درک گردید لازم است دستگاه پزوهش را هرچه ممکن است خود کار نموده تا هنگامی که پژوهشگران بکار مطالعه و بحث روزانه و سخت به تفکر در موضوع پژوهش مشغول هستند دستگاه بکار تجربه کردن خود ادامه داده و نیازی به کنترل مستمر آن نباشد.
- در بین همکاران پژوهشی نظریه خاصی در مورد سرعت کار پژوهشی وجود دارد. پیشرفت آهسته پژوهش ممکن است در زمان ارائه نتیجه کاربردی برای آن وجود نداشته باشد و سرعت بالای کار پژوهشی موجبات بی دقتی را فراهم می آورد . بهر حال روش صحیح آنستکه کار پژوهشی را با حداکثر سرعت و با حفظ 99% بهترین کیفیت کار انجام دهید. همیشه کسی می تواند آهسته تر کار بهتری ارائه دهد اما موفقیت هنگامی حاصل می گردد که بین کیفیت و سرعت تعادلی منطقی بر اساس پیش فرضیه هایی که پژوهش برای آن طراحی شده است بر قرار گردد.
- خوشبختانه عصر اطلاعات و سهولت دسترسی به اطلاعات ، پدیده جهانی شدن بویژه در حوزه علوم و فناوری و ارتباطات، ورود به عصر الکترونیک و توسعه شگرف اتوماسیون و ورود رایانه های هوشمند به عرصه پژوهش سرعت نتایج دسترسی به تحقیقات را بطور شگفت آوری افزایش داده است، بطوریکه در کمتر از هر دهه دانش بشری دو برابر می شود.
- مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی در جهان بسرعت در حال افزایش بوده و در میان فعالیت های بشری پژوهش و توسعه بالاترین ارزش افزوده اقتصادی را بخود اختصاص داده است.
- سرعت پیشرفت در پزوهش بستگی به فازکاری دارد، در صورتیکه تردید در انتخاب دو تجربه متفاوت وجود دارد بهتر است بجای پرداختن به هر دو و تلف کردن سه ماه تجربه بیهود ه یکی را انتخاب کرده و هنگامیکه تردید در انتخاب تجربه ها وجود ندارد می بایستی آنها را با حداکثر سرعت ممکن انجام داد. در رابطه با پروژه های پژوهشی تجربی پیشرفت کارها بستگی به امکانات آزمایشگاهی ، میزان کمک های موجود فنی در آن ازمایشگاه اما بیشتر به قوه ابتکار و پیگیری های پژوهشگر دارد. او بایستی مرتباً بدنبال انجام مراحل خرید دستگاه ، مواد اولیه ، تهیه اطلاعات ، ابزارها و خدمات فنی و آزمایشگاهی باشد.
- از ادیسون سوال کردند که چگونه بیش از 1000 اختراع را بنام خود ثبت کرده است. او پاسخ داد 99 درصد مدیون تلاش پیگیری های خود هستم و 1درصد هم عامل شانس به من کمک کرده است.
- نکته مهم آنستکه هر پژوهشگری سعی می کند تا تکنیکی را برای پیگیری کارهای زیاد و متنوع مربوط به پروژه پژوهشی خود به گونه ای طراحی کند که بتواند” کارها را همزمان انجام دهد“ .
- خوشبختانه امروزه با برنامه های کامپیوتری چون کنترل پروژه ، مدیریت همزمان و غیره می توان به چنین تکنیک هایی دست یافت.
- همیشه بهتر است فهرست برنامه فعالیت های روزانه را عصر ها در انتهای کار روزانه یعنی هنگامی که تمام اولویت های کارهای بعدی مشخص است نوشته شود. چنانجه برنامه ریزی فردای آن روز انجام شود احتمال فراموش کردن بعضی از موضوعات وجود دارد.
- هنگامی که با مشکلی روبرو می شوید حتماً با دیگران بویژه پژوهشگر ارشد خود آن را در میان گذارید . قطعاً انگیزه های پژوهشگر ارشد در پیشرفت پروژه با آنچه که همکاران پژوهشی او می اندیشند یکسان است.
چه هنگام کار نظری مورد نیاز است؟
“هر کار پژوهشی تجربی نیاز به زیر بنای نظری دارد”. تحلیل هر تجربه ای نیازمند نظریه پردازی است لذا در طول تحقیقات تجربی نیز مطالعات نظری در جریان می باشد. البته استثناعاتی وجود دارد که پژوهشگر نیاز به انجام تجربه های شبانه روزی طولانی بوده و این بخش اوج کارهای تجربی او را تشکیل می دهد هر پژوهشگر جوانی که در کنار کار تجربی بدنبال تحلیلی نظری از آن کار باشد حتماً در مسیری صحیح قرار گرفته و آینده رضایت بخشی در انتظار اوست.
“در تمام مطلعات تئوری می بایستی سطحی از تردید را بر نظریات خود و دیگران اعمال داشت “زیرا بکار گیری تئوری های نادرست باعث ایجاد خطا در تئوری های علمی شود.
این نکته را بایستی بخاطر سپرد که ایده های تئوری وابسته به زمان هستند (بجز آنها که قرار دادی هستند نظیر قوانین فیزیک ، ترمودینامیک و …) این سوال را می توان مطرح نمود که چه تعداد از تعابیر و تفاسیری که در طول 10 تا 20 سال گذشته ارائه شده اند امروز مورد قبول قرار دارند همچنین چه تعداد از نطریاتی که امروز بیان می شوند در 20 سال آینده اعتبار خواهند داشت.
*کار صحیح تفسیری ((correct inter در یک زمان خاص،تخمینی است که توسط پژوهشگران متخصص در آن زمینه و در آن زمان ارائه شده و هدف از آن بهبود آحرین تخمین ارائه شده است. متاسفانه در میان پژوهشگران تازه کار تمایل زیادی به حذف تفکر و مطالعات تئوریک وجود دارد. این گروه اهمیت مطالعات و تفکر تئوریک را درک نکرده اند. در صورتیکه دراین زمینه تلاش اندکی نمایند از سرعت پیشرفت خود شگفت زده خواهند شد . در این شرایط همیشه برای موقعیت در تحقیقات نیازی به الهام و اشراق نیست. تفکر در اتاق های روباز، بازنگری و مرور اطلاعات در خانه و به همراه خانواده و بدون تمرکز مشکل است. یکی از مشکلاتی که یک پژوهشگر می تواند با آن روبرو باشد نداشتن یک محل ساکت در محیط کار و خانه است.
بهر حال گاهی نقش الهام و اشراق در پژوهش های علمی کم ارزش دیده شده است. واقعیت آن است که این عقیده گمراه کننده است. الهام و اشراق برای بشر نامحدود است زیرا جرقه ای برای بسیاری از تئوری های ارائه شده است. در تاریخ علم به طور مکرر به نظریه پردازانی برمی خوریم (نظیر نظریه انحناء فضا توسط آلبرت انیشتین ) که صحت یک تئوری را قبل از آنکه موفق به اثبات آن شوند می دانستند.
برای تائید یک فرضیه چند مرحله بایستی بررسی شود.
اولاً آیا این فرضیه با تمام روندهای Trends)) فرایند بطور کیفی ساز گاری دارد.
فرضیه ای که ارتباط Y با X را بدون اثبات آنکه آیا با روندهای دیگر فرایند سازگاری دارد به سختی پذیرفته می شود.
هر فرضیه را می توان به شکل یک معادله دیفرانسیل (به همراه ضرایب پیش بینی شده ) بیان نمود در این حالت بایستی معادلات ارائه شده با داده های دیگری مورد مقایسه قرار گیرند.
در مرحله سوم و بعد از مرحله کیفی و ضرایب دیفرانسیلی با استفاده از محاسبات کمی و مطلق (عدد واقعی) تفاوت های دیگر بین فرضیه و مدل بدست می آید. مقادیر بدست آمده از محاسبات غیر دقیق (rough calculation) با استفاده از پارامترهای تنظیم شونده((adjustability parameters و بکار گیری آنها در تمام قسمت های فرضیه با توجه خاص به ناسازگاری های عددی (انحراف از مقادیر پیش بینی شده ) مدل را دقیق تر می کند.
در نهایت اگر در مراحل کیفی، ارائه معادله دیفرانسیل و ضرایب تنظیم شونده به نتایج قابل قوبل دست نیافتیم لازم است که آزمایش های تجربی مناسب به گونه ای طراحی شوند که جواب های صریح برای سوالات ما ارائه دهند. (آری یا نه، پایین یا بالا).
بعد از اینکه مدل مراحل فوق را پشت سر گذاشت بایستی تناقض های مدل را مورد تحلیل و بررسی قرار داده وجود تناقض در روابط تجربی فوق که با استفاده از تئوری های ساده بیان می شوند یک پدیده معمول است. این تناقض ها ممکن است با اهمیت باشند. در تاریخ عمل معمولاً به این تناقض ها پرداخته می شود. بهر حال تفسیر این تناقض ها در مرحله اول هنگامی که هنوز مدل مناسبی در دست نبوده که سازگاری با روند های معمول را نشان دهد درست بنظر نمی رسد.
هر سیستم یا بخشی از آن را می توان به صورت ریاضی یا فیزیکی مدل سازی نمود. این مدل ها به منظور بررسی رفتار سیستم مورد استفاده قرار می گیرند. مهندسین از مدل ها به منظور تفکر، ارتباط، پیش بینی، کنترل و آموزش استفاده می کنند. در مدل سازی ابتدا نمادهایی که نمایانگر ویژگی اجزاء و تشکیل دهنده سیستم است تعریف شده و سپس به منظور بررسی و معرفی رفتار سیستم ارتباط منطقی بین آنها تعریف می شود، تقریباً همه پدیده های موجود در علوم مهندسی قابل نمایش به صورت مدل ریاضی است. این مدل ها ظاهراً ساده بنظر می رسند اما تعریف آنها پیچیده و کاملاً ابتکاری است.
برای ساخت یک مدل ریاضی از پدیده های مهندسی در ابتدا آنها را به سیستم های کوچکتر تقسیم و به طور مجزا مدل سازی می کنند، سپس ارتباط بین اجزاء کوچکتر کاملاً مشخص می گردد.
برای ساده سازی مدل ریاضی، با حذف پارامترهایی که تأثیر قابل توجهی در سیستم موجود نداشته باشد، ضمن حفظ دقت های مورد نیاز می توان یک مدل مناسب بدست آورد. از فرض های معمول در ساخت یک مدل ریاضی نامحدود درنظر گرفتن محیط است. در این صورت سیستم مدل شده تأثیری در محیط نخواهد داشت. همچنین می توان خواص فیزیکی یا مکانیکی سیستم را ثابت و مستقل از زمان و یا درجه حرارت در نظر گرفت و با اکتفا به چنین مدل تقریبی امکان ساخت آن را فراهم کرد استفاده از متغیرهای غیر پیوسته به جای پیوسته نیز تأثیر مهمی در ساده سازی مدل ریاضی دارد. در مدل های ریاضی که با متغیرهای ناپیوسته تعریف شده باشند، منجر به یک معادله دیفرانسیل معمولی می شوند؛ در صورتیکه مدل های ریاضی با متغیرهای پیوسته به صورت
معادلات دیفرانسیل پاره ای هستند. واضح است که حل معادلات دیفرانسیل معمولی بسیار ساده تر از حل معادلات پاره ای است.
قدم بعدی برای ساده سازی یک مدل ریاضی خطی کردن آن است. روش حل معادلات خطی به مراتب ساده تر از معادلات غیرخطی است. هرچند سیستم های واقعی موجود، اغلب ماهیت غیر خطی دارند. پس از آنکه مؤلفه های اصلی یک سیستم مشخص شد، متغیرهای فیزیکی و شیمیایی که معرف رفتار سیستم است تعریف و با استفاده از قوانین فیزیکی مناسب به یکدیگر مرتبط می شوند. این متغیرها در واقع ورودی های و خروجی های سیستم هستند. در آخرین مرحله مدل سازی ریاضی، جواب معادلات تعریف شده بدست می آید. جواب ها می توانند به صورت تحلیلی، عددی یا گرافیکی باشند.
برای روشن تر شدن موضوع مثال زیر را درنظر بگیرید.
حرکت یک سیال مانند آب یا مذاب تابع متغیرهای مختلفی است و پدیده های فیزیکی مختلفی اتفاق می افتد. سیال در حین حرکت خود با موانع برخورد کرده و جهت آن تغییر می کند یا کاهش درجه حرارت خواص فیزیکی اش تغییر می کند و فشار هوا بر حرکت آن تأثیر مهمی دارد. برای مدل سای جریان سیال ابتدا یک مدل فیزیکی که بیان کننده رفتار آن است تهیه می گردد.
همانطور که می دانید بر اساس قانون بقای جرم، جرم نه از بین می رود و نه به وجود می آید. با توجه به این قانون، یکی از معادلاتی که رفتار سیال را بیان می کند را می توان نوشت. از طرف دیگر قانون بقای مومنتم نحوه حرکت و سرعت سیال را به خوبی بیان می کند.
با توجه به ثابت بودن محتوی انرژی (قانون بقای انرژی) نیز ارتباط سیال با درجه حرارت بیان می گردد. قوانین بقا به اشکال مختلف برای پدیده های مختلف مهندسی بیان می کردند. در مورد سیال این معادلات با نام معادله انتقال حرارت، معادلات ناویراستوکس و پیوستگی شناخته می شوند، اما با توجه به اشکال مختلف انرژی قانون بقای انرژی در پدیده های فیزیکی مختلف به اشکال دیگری نیز بیان می شوند. به عنوان مثال در صورتیکه انرژی الکتریکی یا مغناطیسی داشته باشیم، قانون بقاء بر اساس پارامترهای مربوط به انرژی الکتریکی، شدت جریان، پتانسیل الکتریکی،… بیان می کردند و یا قانون بقای جرم در جامدات به شکل معادلات فیزیک بازنویسی خواهند شد که صورت های مختلف معادلات دیفرانسیل با شرایط مرزی متفاوت می باشند.
باید توجه داشت که برای مدل سازی راه های مختلفی وجود دارد به عنوان مثال حرکت سیال را می توان به حرکت شن های روان تشبیه کرد با حرکت تعداد زیادی ساچمه کروی در این صورت مدل فیزیکی و ریاضی برای حل آن متفاوت خواهد بود.
در صورتیکه حرکت ساچمه را به جای آنکه در تمام جهت باشد به جهات محدودی تقلیل دهیم (استفاده از سیستم ناپیوسته به جای پیوسته) و اثر برخورد آنها را نیز با روابطی بیان کنیم. (با استفاده از تئوری جنبشی گازها) حرکت سیال غیر تراکم پذیری مانند آب یا مذاب را می توان مدل کرد. (Lattile Boltzman Method)
تولد ایده
“اولین نشانه های آفرینش یک ایده جدید بنیادی در یک مغز علمی رخدادی لحظه ای است”. در حال حاضر درباره مکانیزم چنین فرایند اندیشه زائی اطلاعات کمی در دسترس است. چنین پدیده ای در افراد مختلف در زمانی واحد و ایده های مشابه اتفاق می افتد. چگونه دو یا جند نفر در یک زمان ایده های مشابه را عرضه یا موضوع واحدی را بخاطر می آورند. در برخی از موارد شناخته شده بین این دانشمندان هیچگونه ارتباطی نیز وجود نداشته است. این فرایند ممکن است به این دلیل رخ دهد که یک واقعیت در یک زمان برای افرادی که در آن رابطه فکر می کنند مهیا گردد.
یک ایده جدید بدون پیش تلاشی اولیه ناگهان به مغز اندیشمند راه می یابد. این مسئله نظیر الهامی است که به یک دانشمند علوم انسانی می رسد. در برخی از موارد این ایده های جدید مستقل از موقعیت چغرافیایی و پیشینه تاریخی آفریده می شوند. بهترین مثال در این مورد آفرینش چرخ در بین مهمترین بین النهرین عراق کنونی و یا بخشی از کشور باستانی ایران است در جهان دو اختراع بیش از دیگر تحولات ، تمدن بشری را تحت تاثیر قرارداده است .
ابتدا کشف آتش که به 1/5میلیون سال پیش بر می گردد و دوم پیدایش چرخ است که به 5 هزار سال پیش نسبت داده شده است.
از آنجائیکه این منطقه با صحرای شنی و یا پستی و بلندی های بسیار احاطه شده بود و عمده وسائل حمل و نقل شترانی بودند که با خوردن خار بیابان و کمی آب صدها فرسخ راه می پیمودند مردم این منطقه نمی توانستند استفاده ای از این اختراع ارزشمند خود داشته باشند در حالیکه مصریان با ساختن ارابه هایی چهارچرخ به توسعه کشاورزی خود پرداختند ، قوم مایا برای حمل قدسین خود در پیشاپیش لشکریان خود از این اختراع سود بردند، امپراطوری بزرگ روم بدلیل وجود بستر مناسب برای استفاده از چرخ ….. جاده های مناسب، این اختراع را در ساخت ارابه های جنگی بکار برده و به تسخیر کشورهای دیگر از جمله بین النهرین یعنی کشور اختراع کننده چرخ پرداختند .
بهر حال بستر لازم برای یک ایده جدید بستگی زیادی به پیشینه کار فکری اندیشه گر در مسئله مورد نظر دارد. حتی هنگامی که کار سخت پژوهشی در حال پیشرفت است ممکن است تبلور ایده های نو تحقق نیابد. هر قدر در ذهن اندیشه گر وقایع بیشتری باشد احتمال آنکه این موضوعات در ذهن او چنان ترتیب یابند که تبدیل به ایده جدیدی شوند بیشتر است. بنابراین برخی از مردم حل مشکلی را در هنگام راه رفتن چنانچه شب قبل به آن عمیقاً فکر کرده باشند می یابند. این اعتقاد وجود دارد و مغز اندیشه گر در حالیکه او در خواب بوده است تکافوی یافتن پاسخ به مسائل جدید و بسیار پیچیده بوده است.
شکل 1- چرخه عمر یک محصول
همانطوریکه در شکل 1 ملاحظه می شود از 15 جزء تشکیل دهنده چرخه عمر محصول در 11 جزء پژوهش نقش اساسی داشته و نقطه آغاز مرحله 1 یا آفرینش ایده است.
- آفرینش ایده
- ا رزیابی ایده
- امکان سنجی و تحلیل ایده
- پژوهش و توسعه فنی
- پژوهش و توسعه محصول و بازار
- تولید آزمایشی
- ارزیابی و آزمایشی بازار
- تولید تجاری محصول
- ورود محصول به بازار
- توسعه بازار
- رشد سریع بازار
- ایجاد بازار رقابتی
- تکامل یا پختگی
- نزول فروش
- توقف فعالیت ها
یک پژوهشگر باید دارای چه خصوصیاتی باشد؟
بعنوان یک راهنما با تاکید بر پژوهش های کاربردی خصوصیات یک پژوهشگر عبارت است از:
- داشتن روحیه جستجو گر در کشف مسائل علمی و انگیزه درک فلسفه حقیقت Truth (بر اساس این تعریف بنیادی که علم فرایند جستجوی حقیقت است).
- دارا بودن روحیه ای خلاق و نوآور.
- آشنایی با تاکتیک های انجام پژوهش در حوزه های نظری و تجربی.
- دارا بودن روحیه خود روشن گری، پرسشگری در ماهیت اشیاء و وقایعی که جامعه بشری با آن روبرو است و علاقمندی به تحلیل و تفسیر وقایع، فرایندها و نظریه ها.
- آشنایی و پذیرش مخاطرات و مشکلاتی که یک پژوهشگر با آن روبرو است.
- دارا بودن خصوصیت تفکر عمیق در مسائلی که در فعالیت های پژوهشی خود با آن روبرو است.
- دارا بودن انرزی و هیجان لازم برای پرداختن به کارهای پژوهشی .
- یک پژوهشگر بایستی روحیه خودباوری داشته باشد.
- یک پژوهشگر همواره بایستی با احساس شاد و امیدوار به پژوهش بپردازد.
- دارا بودن روحیه ای خلاق و نوآور در ارائه نظریات و ایده های نو.
- دارابودن دانش و تجربه در انجام طراحی روش های آزمایشات پژوهشی.
- مهارت زیاد در ارتباطات و تبادل نظر های کتبی و شفاهی.
- داشتن احساس مسئولیت های اجتماعی،سیاسی واخلاقی در رابطه با پژوهش هایی که انجام میدهد.
- اشتیاق همیشگی و فرهنگ آموختن در طی زندگی.
- اشتیاق و ایجاد زمینه انجام فعالیت های پژوهشی.
- دارا بودن پایه قوی در علوم مربوط به حوزه فعالیت های پژوهشی خود.
- یک پژوهشگر بایستی دارای ذهنیتی شبیه سازی روشن با آزادی فکری باشد تا از این طریق بتواند بر اساس تخمین های خود مدل های جدید و امکان سنجی نظری را ارائه دهد.
- دارا بودن فرهنگ کار گروهی و اشتیاق برای تماس با دیگر پژوهشگران، پرسش و مشورت با آنان.
- دارا بودن روحیه و فرهنگ نقد و بررسی نظریات خود توسط دیگران و نظریات دیگران بوسیله خود .
- دارا بودن روحیه بسیار قوی پیگیری روند انجام دقیق و سریع کارها.
تقسیم بندی فعالیت های پژوهشی
1- پژوهش های بنیادی Basic Research
- ماهیت: آموزش گرا Academic Research (Pure)
- هدف: توسعه دانش در زمینه افزایش بهره وری آموزش. به روز بودن استاتید، ارضای جستجوگری اساتید. توسعه خلاقیت ها و زیربنای هوشی دانشجویان برای پذیرش مسئولیت های مهندسی و پژوهشی. قابلیت یافتن دانش نو هدف توسعه حرفه نیست. تکامل انسانی است. سازگار با محیط. باخصوصیات انسانی. توضیح بنیانی پدیده های تکنیکی
2- پژوهش های اساسی کاربردی Applied Basic Research
3- Academic Research (Applied)
- ماهیت: آموزش و مأموریت گرا
- هدف: اعمال دانش موجود در حل مسائل مربوط به فرآیندها، طراحی محصول. مدیریت. اقتصاد بطور عام. توسعه آگاهی به مسائل حرفه ای. جامعه. تعهدات انسانی در مقابل مسائل تکنولوژی. توسعه دانش منظور ایجاد تکنولوژی. نوآوری صنعتی.
پژوهش و توسعه
- ماهیت: مأموریت گرا
- تعریف پژوهش و توسعه: پژوهش یعنی کسب دانش جدید از طریق انجام آزمایشات درون آزمایشگاهی یا بررسی های نظری برای ایجاد تکنولوژی نو یا ایمن یا بهتر و توسعه یعنی کاربرد دانش موجود، توسعه فرآیند نظیر مهندسی تولید، مطالعات ساختن دستگاه نمونه، طراحی دستگاه، تأسیس خط تولید و… .
پژوهش و توسعه را می توان به 5 حیطه زیر تفکیک نمود:
- پژوهش های پایه ای محض
- پژوهش های پایه ای عینی
- پژوهش های کاربردی
- توسعه
- مطالعات خدماتی
محل انجام: صنعت، مراکز پژوهشی و مراکز تحقیقاتی مشترک صنعت/ دانشگاه
- هدف: انجام مطالعات و تحقیقات در زمان معین (معمولاً کوتاه مدت) و هزینه مشخص برای هدف خاص نظیر افزایش بهره وری (Productivity بکارگیری مؤثر سرمایه، نیروی کار، دانش و تکنولوژی در جهت تأمین علائق سرمایه گذاران با درنظر گرفتن نیازهای حال و آینده جامعه)، بازاریابی برای دریافت محصولات با ارزش افزوده بالاتر، بهینه سازی فرایندهای تولید موجود، افزایش کیفیت محصول و خدمات با هزینه معقول، بهینه سازی فرایندهای تولید موجود، افزایش کیفیت محصول و خدمات با هزینه معقول، بهینه سازی
- فرایندهای طراحی سیستم، فرایند و محصول ساخته شده، توسعه فلزات و آلیاژهای نو با ارزش افزوده بیشتر بجای تولید جاری شرکت، ارائه خدمات نظیر مهندسی معکوس، تسهیل انتقال علم و تکنولوژی از صنایع داخلی و خارجی به کل سیستم شرکت، تحلیل داده های موجود در منابع انتشار یافته، تبدیل آنها به اطلاعات و قرار دادن آنها در خدمت اجزاء مختلف شرکت.
انگیزه های تحقیقات در دانشگاه ها به موارد زیر محدود می گردد:
- فعالیت تحقیقاتی جزئی از زندگی دانشگاهی است.
- حقوق و دریافتی سالانه مجموعه ای از فعالیت های درسی و پژوهشی است.
- بار درسی را می توان از طریق پرداختن به پژوهش کاهش داد.
- پرداختن به پژوهش موجب افزایش دانش و تجربه اساتید می گردد.
- پرداختن به پژوهش موجب توسعه خلاقیت ها می گردد.
- انجام پژوهش برای کسب رضایت شخصی است.
- پژوهش کاری هیجان انگیز است.
- بعضی از پژوهش ها منافعی برای جامعه دارند.
اهداف مراکز پژوهش و توسعه خاص
- بهینه سای فرایندهای تولید محصول.
- بهسازی در انتخاب مواد اولیه مصرفی.
- بهینه سازی کنترل فرآیندهای تولید محصول و کنترل کیفیت محصول.
- طراحی سیستم های مکانیزه و اتوماسیون خطوط تولید.
- پژوهش و توسعه در جهت ارتقاء شرایط ایمنی و زیست محیطی تولید.
- پژوهش و توسعه در افزایش بهره وری دستگاه ها و سیستم های تولید.
- افزایش بهره وری کارکنان بخش تولید.
- افزایش بهره وری در انرژی.
- پژوهش و توسعه بازار.
- کمک در طراحی سیستم های آموزش شرکت.
- مشارکت با بخش تولید.
- مشارکت با بخش طراحی و مهندسی متد.
- مشارکت با بخش سفارشات.
- مشارکت با بخش تضمین کیفیت و کنترل فرآیند تولید.
- سیستم ارتباطی صنعت/ دانشگاه.
- سیستم اطلاع رسانی به کمک فن آوری های اطلاعاتی.
اهداف مراکز پژوهش و توسعه عام
- پژوهش و توسعه بازار.
- نوآوری در محصول از نظر طراحی، فرآیندهای تولید، کنترل، کارائی، سیستم ها و… .
- پژوهش و توسعه در جهت افزایش بهره وری و کاهش قیمت ها.
- پژوهش و توسعه برای انتقال فن آوری.
- پژوهش و توسعه در طراحی و تولید پایدار محصول و فن آوری های سازگار با محیط زیست.
- پژوهش و توسعه در تولید قابل انعطاف.
- همکاری های پژوهش و توسعه با مراکز پژوهشی و دانشگاهی.
- پژوهش و توسعه در نمونه سازی محصول به کمک روش های تولید مجازی و نمونه سازی حقیقی.
- ارتباطات ملی و بین المللی در زمینه های نوآوری، بازاریابی، توسعه فن آوری.
- ارتقاء سطوح فن آوری از سطحی به سطح بالاتر.
- کمک به آن دسته از پروژه های پژوهش دانشگاهی که در فهرست اولویت های توسعه صنعتی سازمان مربوطه قرار دارد.
- برنامه ریزی، اجرا و هماهنگی سیاست های توسعه پژوهشی شرکت.
- هماهنگی جهت برآورد هزینه های پژوهشی شرکت.
- گردآوری اطلاعات علمی و فنی در سطوح داخلی و جهانی.
- سازماندگی و آماده سازی سیستماتیک اطلاعات جمع آوری شده.
- اشاعه سریع و مناسب اطلاعات بین بخش های مختلف سازمان.
نتیجه گیری و توصیه ها
در این مقاله روش پژوهش به اختصار مورد بررسی قرار گرفه و مشخصات یک پژوهشگر ارائه شده است. اگرچه پژوهش دامنه های متفاوتی داشته و بطور کلی به سه حوزه پژوهش های بنیادی ، اساسی کاربردی و پژوهش و توسعه تقسیم بندی شده است اما در این مقاله تاکید بیشتر بر پژوهش های مهندسی بوده است.
در خاتمه توصیه هایی برای یک پژوهش موفق برای پژوهشگران جوان ارائه شده است.
- پژوهش می بایستی در ارتباط با نیازهای حال و آینده جوامع انسانی باشد.
- طول زمان انجام پژوهش و نتیجه حاصله دو عامل مهم تعیین کننده موفقیت در موضوع پژوهشی است.
- مدیریت پژوهش و نگرش های سیستمی و کنترل پروژه و برنامه ریزی و ارتباطات صحیح از عوامل موفقیت در طرح پژوهشی است.
- به کار گروهی در پژوهش اهمیت داده شود .
- انتخاب همکاران مناسب در پژوهش.
- فاصله زمانی بین اتمام مرحله پژوهش و بهره وری از آن اهمیت زیادی دارد.
- امانت داری و حفظ دست آوردهای پژوهشی از ضرورت ها است.
- توسعه ارتباطات حرفه ای و روابط صمیمانه با کارفرمایان پژوهشی لازم است.
- جنبه های فردی و شخصیتی پژوهشگر در موفقیت امر پژوهش بسیار اساسی است.
- پیگیری های جدی در مراحل پژوهشی شرط موفقیت است.
- پژوهش های کاربردی می بایستی همراه با تحلیل های نظری باشد.
- فرایندهای پژوهشی را بایستی در مقاطع زمانی مختلف و توسعه امکانات پژوهشی تکرار کرد.
- توسعه محیط های پژوهشی به زمینه های تخصصی دیگر و فراگیر نمودن کار پژوهشی
- بهادادن به پژوهش های دیگران .
- بهترین پژوهش آنستکه در ادامه کار دیگران باشد.
- با توجه به زندگانی پژوهشگران و دانشمندان جهان انگیزه کافی برای پرداختن به امر پژوهش را در خود بوجود آورده تا سختی راه و دست آوردی کم مادی در پژوهش شما را به حالت انفعالی درنیاورد.
- همواره برای کارهای پژوهشی خود یک استراتژی کلان برای خود ترسیم کنید.
- هرگز در رقابت با دیگران برنامه پژوهشی خود را تنظیم نکنید.
منابع و مراجع
1-J.O.M. Backrest: “DOING Research”, International Science and Technology, June 1962.
2-پرویز دوامی:”پژوهش و توسعه در صنعت و نارسائی ها در ایران”،مجموعه مقالات همایش سراسری مراکز تحقیق و توسعه صنایع کشور،آذر 1378.
3-www.shaghnewspaper.com
4-www.forum.persiantools.com
5-www.mashal.org
6-www.crspa.ir
7-www.tavanir.org
8-www.elm4u.com
9-G.Basalla:” The Evolution of Technology”, Cambridge History of Science, 1989.
10-G.Ditter:” Engineering Design”, International Student Edition, 1983.
ثبت ديدگاه